El 23 de junio se encienden las hogueras de San Juan

Fuente: Enciclopedia Auñamendi

El 23 de junio, víspera de la Fiesta de San Juan Bautista, se encienden hogueras y se limpian las fuentes en muchos lugares de Euskalerria. Se supone representan al sol. Estas hogueras o fogatas las encienden los vecinos en las ciudades y aún se baila alrededor de ellas. En algunos lugares además de la leña, maderas y malezas se queman hojas de laurel bendito y otras yerbas y plantas. Caro Baroja dice que al saltar por encima de la fogata, aspirar su humo y bailar en derredor se puede obtener algo de todo esto: 1. La preservación de determinadas enfermedades. 2. La curación de las mismas. 3. La expulsión de los productores de la enfermedad a otras regiones. 4. La preservación de los maleficios de las brujas y la expulsión de éstas y de los ladrones. 5. La preservación de animales dañinos (perros, culebras, etc.). 6. La preservación de contratiempos más fortuitos. 7. La garantía de un matrimonio próximo, si salta de un modo determinado.

Quema de un árbol de San Juan ante la alcaldía de Saint-Jean-de-Luz (Lapurdi).

1937ko ekainaren 25ean Estepan Urkiaga Basaratz, Lauaxeta, hil zen Gasteizen

Iturria: Lur Hiztegi Entziklopedikoa

Estepan Urkiaga Basaratz, Lauaxeta.

Bizkaitar olerkaria (Laukinitz, 1905 - Gasteiz, 1937). Haur zela, Mungiara joan zen bizitzera familiarekin. Durangon, Loiolan eta Oñan egin zituen teologia ikasketak, besteak beste, Zaitegirekin, Ibinagabeitiarekin eta Plazido Mujikarekin batera. Heziketa klasikoa izan zuen, eta klasikoak euskaratzen aritu zen luzaro. 1928an Jesusen Lagundia utzi eta Bilbora joan zen, han Euzkadi egunkariko euskal ataleko zuzendari izan zen Orixerekin batera lehenbizi eta bakarrik gero. Han idatzi zituen hitz lauz, euskaraz eta gaztelaniaz, hainbat artikulu. Euzkadi-n ez ezik, Jesus'en Biotzaren Deya, Jaungoiko-zale, Ekin, Euzkerea eta Yakintza aldizkarietan ere idatzi zuen. 1930ean Errenterian egin zen «Olerkari egunean» saritua izan zen Maitale kuttuna olerkiarengatik. Errepublika garaian hizlari ibili zen EAJko ageriko ekitaldietan. 1936an, gerra hasi eta, gudari talde baten komandante ibili zen. 1937an, Gernika suntsitu ondoren, Le Petit Gironde egunkariko kazetari bati hiri suntsitua erakusten ari zela, atxilotu eta, Gasteizen espetxeratu zuten. Handik bi hilabetera, Gasteizko hilerriko horman fusilatu zuten.

Obra. 1931an argitaratu zuen Lauaxetak bere lehen olerki bilduma, Bide barrijak izenburupean, eta handik lau urtera Arrats-beran (1935). Lauaxetaren olerkigintza berezia da garai hartarako. Lizardirekin eta Orixerekin batera olerkigintza landua ondu zuen, Europako joerekin lotuagoa. Talde horri «Olerkarien belaunaldia» deitu zaio. Gaur egun Lauaxetaren olerkien argitalpen berriak egin dira, aipatu liburuetako olerkiekin eta aurkitu diren beste olerkiekin batera, Aita Onaindiak eta Jon Kortazarrek antolatuak. 1982an, Euzkadi egunkarian agertu ziren Lauaxetaren artikulu bilduma bat argitaratu zen Azalpenak izenburupean. 1990an antzerkilanek ikusi zuten argia. Jon Kortazar irakasleak haren lanak eta bizitza aztertu eta bi liburu argitaratu ditu: Teoría y práctica poética de Lauaxeta (1986) eta Lauaxeta. Biografía Política (1984).

Bizenta Antonia Mogel Elguezabal idazleak 1854. urteko ekainaren 29an zendu zen Bizkaian

Iturria: Lur Hiztegi Entziklopedikoa

Bizenta Antonia Mogel.

Gipuzkoar idazlea (Azkoitia, 1782 - Abando, 1854). Haur zelarik, umezurtz gelditu zen eta, Juan Jose anaiarekin batera, Juan Antonio osabak hazi zuen. Garai hartako ohituren kontra, emakumea izan arren, latina eta humanitateak ikasi zituen osabarekin. 1804an, Juan Antonio Mogel hil zen urtean, Ipui onac izeneko bilduma argitaratu zuen. Liburuan, hitz lauz eta bizkaieratik hurbil dagoen gipuzkera batean moldatuak, Esoporen berrogeita hamar alegia daude bilduta. Horietaz gainera, badira beste zortzi, bertsotan moldatuak, Juan Antonio Mogelek eginak. 1820an, Carta Pastoral del Primado de las Españas txostena euskaratu zuen. Lino Akesolo ikerlariak dioenez, Abandon bizi zela, Gabon-kantak ondu zituen Bizentak.